Bij de term ‘innerlijke criticus’ heeft iedereen wel een beeld. Maar wist je dat er maar liefst zes soorten zijn?

Even opfrissen: wat is ook alweer exact die innerlijke criticus? Dat is een gedachte over jezelf die jou niet steunt, maar je juist in de weg zit. De innerlijke criticus bestaat uit vermaningen naar jezelf, negatief commentaar op jezelf en sombere ideeën over jezelf. Er zijn zes soorten van de innerlijke criticus.

De veroordelaar
De veroordelaar heeft een nogal uitgesproken, ongezouten mening over jou. ‘Ik ben lelijk.’ Of: ‘Wat doe ik toch weer onhandig, ik kan ook niks.’ De veroordelaar heeft een ideaalbeeld van jou voor ogen en daar voldoe je niet aan. Hij velt een ongenuanceerd oordeel.

De saboteur
De tweede vorm van de innerlijke criticus heet de saboteur: ‘Ik begin er maar niet aan, het lukt me toch niet.’ Of: ‘Ik kan het niet, dat zul je zien.’ Of: ‘Ik blijf maar gewoon doen wat ik altijd doe, dan gaat er niets mis.’ De saboteur ondermijnt je plannen, ambities en dromen.

De vernietiger
De vernietiger is veruit de akeligste vorm van de innerlijke criticus. Volgens hem kun je er maar beter helemaal niet zijn. ‘Ik ben niet de moeite waard. Niemand zit op mij te wachten.’ De vernietiger is zo naar! Zoek professionele hulp als de vernietiger een grote rol speelt in je leven.

De opjager
De opjager heeft net als de andere innerlijke critici een oordeel over jou, maar jaagt je bovendien op om jezelf te verbeteren. Je moet meer je best doen: harder lopen en hoger springen. Op het sportveld en ver daarbuiten. De opjager kun je herkennen aan gedachten als ‘Ik moet dit in veel minder tijd doen dan de vorige keer.’ Of: ‘Ik moet van dit project een groot succes maken.’

De perfectionist
De perfectionist zorgt ervoor dat je altijd wat te verbeteren hebt. Alles kan altijd mooier, verfijnder, intelligenter, beheerster, aangenamer en beschaafder. ‘Ik zie er niet zo goed uit, want deze handtas past niet bij mijn schoenen.’ De perfectionist houdt je dus behoorlijk bezig, want perfectie bestaat eigenlijk niet.

De controlfreak
De laatste vorm van de innerlijke criticus is de controlfreak. Dit gespannen type wil graag alles onder controle houden. ‘Ik moet van minuut tot minuut een draaiboek maken voor het feest, anders loopt het mis.’ Niets mag uit de hand lopen. Dus go with the flow is uit den boze. De controlfreak laat zijn greep nooit los.

Nu aan de slag
Word je een beetje moedeloos van al deze types? Snap ik. Herken je je in een of meerdere soorten? Heel normaal. Is er iets aan te doen? Ja, gelukkig wel. Blijf dit blog volgen, want in de komende tijd bespreek ik remedies tegen enkele vormen van zelfkritiek.

Kun je nu ook al iets doen? Zeker!
Merk je dat je jezelf veroordeelt, stop dan met het woord ‘ik’ te gebruiken bij zelfkritiek. Zeg dus niet: ‘Ik ben altijd zo slordig.’ maar ‘Mijn innerlijke criticus zegt dat ik altijd slordig ben, maar…’ Op deze manier neem je wat afstand van je innerlijke criticus. Je valt er niet meer mee samen. Dat is een goed begin.