De serie ‘zes soorten zelfkritiek’ sluiten we af met de akeligste van het zestal innerlijke critici: de vernietiger. Heel soms kan het gevoel je overvallen dat je niet de moeite waard bent, dat je er beter niet kan zijn. Met andere woorden: je wordt overvallen door zelfhaat.

Zelfhaat kent bijna iedereen wel, het is echt een superakelig gevoel. Je vraagt je af of er iets fundamenteel mis met je is. Je wilt wel onder een steen kruipen, door de grond zakken. Je denkt dat je tekortschiet als mens. Dat kan leiden tot bijvoorbeeld niet goed voor jezelf zorgen, je eigen grenzen niet bewaken, slordig met jezelf omgaan.

Voldoe je niet aan je eigen ideaalbeeld?
Waar kan zelfhaat vandaan komen? Er zijn allerlei oorzaken mogelijk. Misschien heb je een ideaalbeeld voor ogen waaraan je niet kunt voldoen. Je denkt dat alleen absolute hoogvliegers het waard zijn om te leven: televisiepersoonlijkheden, helden, succesvolle ondernemers, uitvinders, miljonairs. Aan dat beeld voldoe je niet, dus haat je jezelf.

Weer niet perfect? Dit is de oplossing
De oplossing? Als je een ideaalbeeld voor jezelf koestert, kijk dan eens naar de mensen om je heen. Er zijn een hoop doodgewone mensen te vinden die toch heel erg leuk zijn. En gelukkig. Leg de lat een flink eind lager voor jezelf. Maak een grappig vlogje, of zet een dappere stap, of bedenk een goed idee, of spaar een beetje geld… Ook al heel erg mooi!

Nare dingen in je jeugd
Misschien ligt de oorzaak van die vernietigende innerlijke criticus in je jeugd. Je hebt als kind veel nare dingen meegemaakt en daardoor kwam er boosheid of haat naar je ouders in je op. Kinderen kunnen zich die boosheid niet permitteren, omdat ze afhankelijk zijn. Dus worden ze boos op zichzelf. De ‘haat naar buiten’ neemt een u-bocht en verandert in ‘haat naar binnen’.

Nare jeugd? Dit is de oplossing
Ligt de oorzaak in je jeugd, maak dan van de u-bocht een pijl. Met andere woorden: wees eerlijk naar jezelf over wat je je ouders verwijt. Praat er een keer over met iemand, het liefst met een goede psychotherapeut. Vertel hoe boos en teleurgesteld je bent dat je ouders geen optimale opvoeders waren: depressief, gescheiden, aan de drank, emotioneel incapabel, of wat dan ook. Krop het niet op, anders houd je de u-bocht van zelfhaat in stand.

Heb je een fout gemaakt?
Misschien heb je écht een fout gemaakt. Iets grondig verkeerd gedaan. Ook dat kan een aanleiding zijn voor zelfhaat. De meeste van je vrienden lopen niet te koop met hun blunders. Dus als je iets echt fout doet, dan denk je al snel dat je de enige bent. In werkelijkheid maakt iedereen weleens een flinke vergissing.

Dit is de oplossing
Heb je echt iets helemaal verkeerd gedaan, of valt het eigenlijk wel mee? Soms kun je na een tijdje zien dat je zogenaamde fout welbeschouwd helemaal niet zo ernstig was. Dan heelt de tijd alle wonden. Maar soms heb je écht een grote fout gemaakt. Maak dan je excuses zodra je het kunt. Of vergeef jezelf. Of maak het goed.

Een cliënt van mij verweet zichzelf telkens weer dat ze niet goed voor haar demente moeder had gezorgd. Ze kon de zorg gewoonweg niet opbrengen. Moeder was inmiddels overleden. Nu werkt mijn cliënt wekelijks als vrijwilliger in een verzorgingstehuis met demente bejaarden. Dat voelt voor haar als goedmaken en ze heeft er nog veel plezier in ook. De zelfhaat is verdwenen.